Ο διάβολος και άλλα αφηγήματα

Η Μαρίνα Τσβετάγιεβα (1892-1941) με την έντονα βιωματική ποίηση αλλά και τους γλωσσικούς της πειραματισμούς θεωρείται από τις σπουδαιότερες Ρωσίδες και γενικά Ευρωπαίες ποιήτριες του εικοστού αιώνα.

Η παρούσα έκδοση αποτελείται από τέσσερα πεζογραφήματα σχετικά με την παιδική της ηλικία, γραμμένα στο Παρίσι ανάμεσα στα έτη 1934-1935. Τα πεζογραφήματα αυτά δεν είναι εύκολο να κατηγοριοποιηθούν: είναι αυτοβιογραφικά, αλλά στην αυτοβιογραφία αυτή αναπλάθεται η δημιουργική φαντασία ενός μικρού κοριτσιού, προορισμένου να γίνει « ποήτρια και όχι γυναίκα άξια να αγαπηθεί». Στον αριστουργηματικό Διάβολο, μέσα από ένα φάντασμα της παιδικότητας διαγράφεται η εξέγερση της ποιήτριας απέναντι στην προκατάληψη και την εκκλησιαστική συμβατικότητα. Στο αφήγημα Η μητέρα μου και η μουσική, η Τσβετάγιεβα καταπιάνεται με τη γέννηση της ποιητικής της κλίσης ενώ το εκτεταμένο (σε 2 μέρη) Σπίτι κοντά στον Γερο-Ποιμένα σκιαγραφεί την ιστορία της οικογένειάς της, στην Ρωσία πριν και κατά τη διάρκεια της επανάστασης, μια ιστορία σημαδεμένη από το μύθο του θανάτου.

Ο Πάστερνακ αποκάλεσε την Μαρίνα Τσβετάγιεβα «ασύγκριτα χαρισματική ποιήτρια, φλογερή και επινοητική» και ο Έρενμπουργκ «μια Ρωσίδα ασεβή, όλο φως και χαρά». Αυτά τα στοιχεία χαρακτηρίζουν και αυτά τα αφηγήματα που παρουσιάζονται για πρώτη φορά στην ελληνική γλώσσα.

Η αυτοβιογραφία της Τσβετάγιεβα γράφτηκε με την πένα της ενήλικης συγγραφέα, καθοδηγούμενη ωστόσο από τις ιδέες, τις φαντασιώσεις και τις αισθήσεις της μικρής Μαρίνας. Μας ταξιδεύει στον χώρο, στους διαφορετικούς πολιτισμούς και στην Ιστορία, με όχημα τα μάτια της μικρής Μαρίνας, σε μια ζωή που έπλασε ο Μύθος, ο αρχαίος ελληνικός, από τον οποίον η Μαρίνα και η λατρεμένη της πατρίδα- Ρωσία δεν μπόρεσαν να ξεφύγουν. Η εμφάνιση του έρωτα, με όλα τα μυστικά του, από την παιδική της κιόλας ηλικία, η ετεροφυλοφιλική και η ομοφυλοφιλική έλξη, το μυστήριο των σχέσεων… Οι απαγορεύσεις και το τελετουργικό της ορθόδοξης εκκλησίας, όπως εκλαμβάνονται από το παιδικό μυαλό παρ’ ότι προσπαθεί να ανταποκριθεί στον κόσμο του Θεού, τον οποίον ελάχιστα κατανοεί. Οι ιδεολογίες που κατασπαράζουν τον άνθρωπο. Ένα ταξίδι εικόνων, τις οποίες ο αναγνώστης καλείται από την ίδια τη συγγραφέα, να αναπλάσει με τις δικές του εμπειρίες και γνώσεις ώστε να σμιλέψει συγχρόνως και το έργο της δικής του ζωής. Ο αναγνώστης εμπλέκεται στο δαιδαλώδες συναίσθημα του νου και της γραφής, στην προσπάθειά του να καταλάβει πού τελειώνει η φαντασίωση και σε ποιο σημείο αρχίζει η πραγματικότητα. Οι μύθοι και οι παραμυθάδες, η Γαλλική, η Γερμανική και η Ρωσική λογοτεχνία μαζί με κάθε άλλη τέχνη που περιέβαλαν το οικογενειακό περιβάλλον της συγγραφέα, μαζί και με κάθε ελληνικό μύθο, όξυναν τον παιδικό, έξυπνο και ευαίσθητο νου. Ο αναγνώστης, θα δέσει καλά τον δικό του μίτο της Αριάδνης ώστε να μπορέσει να οδηγηθεί σωστά και διεξοδικά μέσα στο δαιδαλώδες παλάτι των αισθήσεων, των πολιτισμών και των γλωσσών, του χρόνου και της Ιστορίας, τα γεγονότα της οποίας δεν ενδιαφέρουν καθόλου τη συγγραφέα, ώστε να τα περιγράψει: αυτό που ο άνθρωπος βιώνει σε κάθε ιστορικό γεγονός είναι ο ανθρώπινος πόνος, η δυστυχία, η πείνα, η μοναξιά και ο θάνατος. Και όλα αυτά, τα έζησε και η ίδια. Μονάχα μια Ιστορία αποδέχεται να καταγράψει: την Ιστορία των συναισθημάτων. Η“Σαπφώ του Βορρά” βίωσε με πλήρη συναίσθηση τον δικό της Μύθο. Ποιητής και μητέρα, δύσκολα και τα δύο για την εποχή της, δεν μπόρεσε να δει άλλη “λύση” στην τραγωδία της, σε εξέγερση καθ’ όλη τη ζωή της, εξεγέρθηκε για τελευταία φορά ενάντια και σ’ αυτή που πάντα υμνούσε, “επιλέγοντας κατ’ ανάγκη” τον Θάνατο.